Pełna nazwa ostoi: Buczyny Grzędy Sokalskiej
Kod ostoi: PL141
Współrzędne geograficzne: 50°30'N 23°31'E
Powierzchnia: 17 088 ha
Położenie administracyjne: województwo lubelskie; powiat tomaszowski
Kryteria BirdLife International: C6
Formy ochrony przyrody: Rezerwaty przyrody: "Skrzypny Ostrów" (1,77 ha) i "Przecinka" (32,91 ha).
Natura 2000: proponowany obszar specjalnej ochrony ptaków

Buczyny Grzędy Sokalskiej fot. Robert Cymbała

Buczyny Grzędy Sokalskiej fot. Robert Cymbała

Buczyny Grzędy Sokalskiej fot. Robert Cymbała

Ogólny opis ostoi
Ostoja leży w granicach mezoregionów Grzęda Sokalska (makroregion Wyżyna Wołyńska) oraz Roztocze Środkowe (makroregion Roztocze). Jest to teren o żyznych glebach brunatnych oraz rędzinach, a co za tym idzie, o dużym udziale użytków rolnych. Niemniej zachowały się tu stosunkowo duże i dobrze zachowane izolowane kompleksy lasów liściastych, głównie buczyn i grądów. Największe z nich to: uroczysko Skrzypny Ostrów, Przecinka, Sojnica i Bukowiec. Ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu i stosunki własnościowe, występują tu o obszary o dużej mozaikowatości siedlisk: pola, wysokie miedze, wąwozy, ugory i zadrzewienia śródpolne.
W granicach ostoi znajdują się źródła oraz górne odcinki dolin Wieprza i Huczwy wraz z jej dopływami: Siklawą, Dzierążynką i Rachanką. Południowa część ostoi znajduje się w zlewni Sołokiji i jej dopływu Rzeczycy. Zbiorniki wodne skupione są w północnowschodniej części ostoi - są to niewielkie kompleksy stawów w Wożuczynie i Rachaniach. Na uwagę zasługuje też małe, zeutrofizowane Jezioro Wieprzowe, będące początkiem rzeki Wieprz.
Lasy zajmują ok. 1/3 powierzchni. Zachowały się tu buczyny (buk osiąga tutaj swoją wschodnią granicę zasięgu) oraz grądy z dużą domieszką buka i o znacznym udziale starodrzewi. Sztuczne nasadzenia sosny występują na stosunkowo małej powierzchni. Istotnym rysem krajobrazu są niewielkie laski, zarośnięte wąwozy lessowe i zadrzewienia śródpolne z dużym udziałem gatunków liściastych w drzewostanie. Występują tu też niewielkie, dobrze wykształcone płaty roślinności kserotermicznej.
Dominuje tu ekstensywne rolnictwo, powierzchnie działek rolnych są niewielkie. Wsie skupione są główne wzdłuż dolin rzecznych.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia -35%, pola uprawne -45%, łąki i pastwiska -15%, zbiorniki wodne i cieki -3%, inne -2%.

Ptaki
W ostoi stwierdzono 174 gatunków ptaków (116 lęgowych), z czego 42 wymienionych jest w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (23 lęgowe) oraz 19 wpisanych do Polskiej czerwonej księgi zwierząt (6 lęgowych). Gatunkiem kluczowym w ostoi jest dzięcioł białoszyi. Ostoja jest również istotnym w skali kraju obszarem lęgowym trzmielojada, derkacza, dzięcioła białogrzbietego, dzięcioła średniego oraz muchołówek. Występuje tam również izolowane stanowisko lęgowe puszczyka uralskiego oraz kolonia lęgowa żołny. Z ciekawych gatunków nielęgowych widziano w ostoi: błotniaka stepowego, kanię rudą i czarną, orła przedniego, dzierlatkę.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w proponowanej ostoi Buczyny Grzędy Sokalskiej

Inne walory przyrodnicze ostoi
W ostoi stwierdzono występowanie 4 typów siedlisk przyrodniczych z Zał. I Dyrektywy Siedliskowej (żyzne buczyny, grądy subkontynentalne, murawy kserotermiczne oraz łąki użytkowane ekstensywnie), 2 gatunki roślin (obuwika pospolitego i staroduba łąkowego) oraz 3 gatunki zwierząt (bobra europejskiego, wydrę i wilka) z Zał. II Dyrektywy Siedliskowej.
Na stromych stokach występują płaty roślinności kserotermicznej z rzadkimi gatunkami roślin, m.in. storczykiem purpurowym. Mimo pewnej izolacji poszczególnych kompleksów leśnych, obszar ten jest ważnym korytarzem ekologicznym dla fauny leśnej (zwłaszcza wilka i łosia) łączącym Roztocze i Puszczę Solską z Polesiem.

Zagrożenia

Buczyny Grzędy Sokalskiej fot. Robert Cymbała

Buczyny Grzędy Sokalskiej fot. Robert Cymbała

Buczyny Grzędy Sokalskiej fot. Robert Cymbała

• nieodpowiednio prowadzona gospodarka leśna - wyrąb starodrzewi i drzew dziuplastych oraz usuwanie martwego drzewa z lasu

• niedostosowane do biologii ptaków terminy prowadzenia zabiegów w leśnictwie i rolnictwie,
• zaniechanie gospodarowania na łąkach, sukcesja roślinności,
• rozbudowa infrastruktury drogowej,
• planowana lokalizacja farm wiatrowych,
• płoszenie i niszczenie gniazd.

autorzy: Robert Cymbała, Przemysław Stachyra, Jerzy Michalczuk

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.