Pełna nazwa ostoi: Chełmskie Torfowiska Węglanowe
Kod ostoi: PL105
Współrzędne geograficzne: 51°07'-51°11'N, 23°30'-23°42'E
Powierzchnia: 4680,72 ha
Położenie administracyjne: województwo lubelskie; powiat chełmski.
Kryteria BirdLife International: C1, C6.
Formy ochrony przyrody: Rezerwaty przyrody: Bagno Serebryskie (376,6 ha), Brzeźno (157,8 ha), Roskosz (472,8 ha), Chełmski Park Krajobrazowy (14 000,0 ha), Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu (32110,0 ha), Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 "Torfowiska Chełmskie" (PLH060023) (2 033,5 ha)
Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków - Chełmskie Torfowiska Węglanowe, PLB060002.

Ogólny opis ostoi
Ostoja obejmuje kompleks czterech torfowisk niskich typu węglanowego, leżących na pograniczu Nizin Poleskich i Wyżyny Lubelskiej (Pagóry Chełmskie i Obniżenie Dubieńskie), na obszarze ok. 2 000 ha. Rozwinęły się one w strefach źródliskowych małych rzek oraz w licznych na tym terenie zagłębieniach krasowych, tzw. wertebach. Nagromadzone od czasu ostatniego zlodowacenia osady torfowe zawierają znaczne ilości węglanu wapnia. Torfowiska zasilane są przez opady i wody spływające z otaczających wzniesień. Położone są w dorzeczu Bugu i odwadniane jego dopływami: Uherką i Kanałem Świerżowskim. Większość pocięta jest kanałami odwadniającymi, związanymi z siecią oczek wodnych.
Istotnym elementem krajobrazu torfowisk chełmskich są występujące pośród powierzchni zatorfionych wyniosłości terenu zwane grądzikami. Są to suche, niewielkie wyniesienia, z płytko zalegającymi pokładami kredy, porośnięte zbiorowiskami leśnymi, takimi jak dąbrowa świetlista (prawdopodobnie pierwotnymi dla tego siedliska) lub antropogenicznymi murawami kserotermicznymi, wykształconymi w wyniku ekstensywnej gospodarki rolnej - głównie wypasania i koszenia. O wyjątkowej wartości przyrodniczej tego terenu decyduje niezwykłe zróżnicowanie florystyczne i faunistyczne torfowisk. Ostoję wyróżnia występowanie w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorowisk torfowiskowych i kserotermicznych. Na torfowiskach dominują wielosethektarowe łany zespołu kłoci wiechowatej.
Najbliższe miejscowości to Brzeźno, Serebryszcze i Gotówka. Torfowiska położone są blisko Chełma.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia -5%, łąki i pastwiska -32%, inne tereny rolne -40%, mokradła -22%, zbiorniki wodne i cieki -1%.

Ptaki
W ostoi zanotowano 142 gatunki ptaków, w tym 110 gatunków lęgowych i 10 prawdopodobnie lęgowe. Stwierdzono tu 31 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej w tym 20 lęgowych. Ponadto 11 gatunków wpisane jest w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.
Chełmskie Torfowiska Węglanowe należą do dziesięciu najważniejszych w Polsce ostoi wodniczki, błotniaka łąkowego i dubelta. Wodniczki występują tu w odmiennym niż w innych regionach kraju siedlisku - szuwarach kłociowych. W siedlisku tym stwierdzono także semikolonijne gniazdowanie błotniaków łąkowych i stawowych. W turzycowiskach na obrzeżu kłociowisk i na grądzikach stwierdzono tokowiska dubetów. Torfowiska chełmskie mają duży potencjał dla występowania ptaków siewkowych. W latach 90tych XX wieku stwierdzano tu ok. 250 rewirów kszyka, 140 czajki i 70 rycyka. Przez właściwe gospodarowanie na obszarze ostoi (usuwanie krzewów, koszenie) jest możliwe odtworzenie choć części populacji tych siewek.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Chełmskie Torfowiska Węglanowe

Inne walory przyrodnicze ostoi
Duże powierzchnie zajmują również rzadkie w Polsce zespoły roślinności z turzycą Buxbauma i marzycą rudą. Występują tu zarówno gatunki roślin torfowisk o atlantyckim, jak i kontynentalnym zasięgu. Do pierwszej grupy należy kłoć wiechowata. Rośliny o zasięgu południowo-wschodnim - pontyjskim to len złocisty, miłek wiosenny, ostrożeń pannoński, ostrożeń siwy. Występuje tu również relikt glacjalny - gnidosz królewski. Chełmskie torfowiska mają wyjątkowe znaczenie dla przetrwania polskich populacji starca wielkolistnego, języczki syberyjskiej, dwulistnika muszego i kłoci wiechowatej.
Obszar charakteryzuje duża ilość niewielkich oczek wodnych powstałych w wyniku krasowienia. Są to miejsca chętnie zasiedlane przez różne gatunki płazów w tym kumaka nizinnego. W strefach przejściowych pomiędzy terenami eksploatowanymi rolniczo a torfowiskami wykształciły się bogate gatunkowo łąki trzęślicowe z krwiściągiem lekarskim i czarcikęsem - występują tutaj liczne populacje rzadkich gatunków motyli jak przeplatka aurinia, modraszki telejus, nausitous i czerwończyk nieparek. Osobliwością obszaru jest rzadki w skali Europy żółw błotny, którego rozród potwierdzono poza granicami ostoi.

Zagrożenia

Kluczowe zagrożenie w ostoi

• Budowa obwodnicy Chełma oraz drogi ekspresowej S12 Chełm - Dorohusk oraz rozwój towarzyszącej infrastruktury.
• Zmiany siedliskowe wynikające z niekorzystnego dla siedlisk ostoi gospodarowania na gruntach rolnych i użytkach zielonych.
• Niekorzystny bilans wodny.

• Ruch kolejowy oraz potencjalna rozbudowa linii kolejowej Chełm - Dorohusk i związanej z nią infrastruktury.
• Zmiany siedliskowe wynikające z niekorzystnego dla siedlisk ostoi gospodarowania na gruntach leśnych.
• Zaprószenia ognia lub samowolne podpalenia turzycowisk, szuwarów kłociowych, muraw kserotermicznych i łąk.
• Dzikie wysypiska śmieci i zanieczyszczenie środowiska.
• Rozbudowa napowietrznych linii energetycznych i potencjalnych elektrowni wiatrowych.
• Zmiany aktualnego zasięgu zabudowy.
• Zwiększająca się presja drapieżników.

autorzy: Robert Wróblewski, Jarosław Krogulec

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.