Pełna nazwa ostoi: Roztocze
Kod ostoi: PL111
Współrzędne geograficzne: 50°13'-50°41'N, 22°51'-23°39'E
Powierzchnia: 13 590 ha
Położenie administracyjne: województwo lubelskie; powiaty: biłgorajski, tomaszowski, zamojski;
województwo podkarpackie; powiat lubaczowski.
Kryteria BirdLife International: C6.
Formy ochrony przyrody: Roztoczański Park Narodowy (8 481,76 ha), Krasnobrodzki Park Krajobrazowy (9 390,00 ha), Południoworoztoczański PK (20 376,00 ha), rezerwaty przyrody: Debry (79,62 ha)¸ Święty Roch (202,60 ha), Nowiny (3,80 ha), Szum (16,96 ha), Zarośle (64,02 ha), Minokąt (22,88 ha), Źródła Tanwi (186,54 ha), Sołokija (7,43 ha), Wieprzec (31,92 ha), Hubale (35,00 ha), Jalinka (3,80 ha).
Natura 2000: ostoja została włączona do rządowego projektu sieci Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków - Roztocze, PLB060012 zaś w jej obrębie istnieje 7 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (PLH060017 Roztocze Środkowe, PLH060003 Debry, PLH060022 Święty Roch, PLH060028, Zarośle, PLH060008 Hubale, PLH060019 Kąty, PLH060020 Sztolnie w Senderkach) oraz 3 w randze projektowanych.

Roztocze, fot.R.Siek

Roztocze Zachodnie, fot.R.Siek

Roztocze Wschodnie, fot. Robert Cymbała

Roztocze Wschodnie, fot. Robert Cymbała

Roztocze Wschodnie, fot. Robert Cymbała

Roztocze Wschodnie, fot. Robert Cymbała

Ogólny opis ostoi
Ostoja położona jest w obrębie 3 mezoregionów: Roztocze Środkowe, Roztocze Wschodnie i Padół Zamojski. Obejmuje pas łagodnych wzniesień ciągnących się z północnego zachodu na południowy wschód. Pod względem geomorfologicznym teren ten nie jest jednorodny. Część to fragment długiego wału Roztocza, łączącego Wyżynę Lubelską z Wyżyną Podolską. Powierzchnia terenu wyniesiona jest tu na wysokość 100-150 m, a ponad nią wznoszą się kulminacje czterech szczytów polskiego Roztocza: Wapielni, Wielkiego Działu oraz Długiego i Krągłego Goraja, nie przekraczające 400 m n.p.m.
Północna część ostoi znajduje się w rozległym obniżeniu denudacyjnym tzw. Padole Zamojskim. Największą rzeką przepływającą przez ostoję jest Wieprz, dopływ Wisły. Południowy skłon Roztocza odwadniają spływające do Sanu liczne potoki i małe rzeki: Rata, Papiernia, Świdnica, Tanew, Sopot, Szum i Czarna Łada. Przez obszar ostoi przebiega również dział wodny między Sanem a Bugiem. Roztocze jest obszarem ważnym z geobotanicznego punktu. Jest to wschodni kraniec zasięgu buka, jodły, modrzewia i świerka, tu znajduje się również granica lasów mieszanych i roślinności leśno-stepowej Europy Wschodniej i dąbrów świetlistych z zachodu kontynentu.
Ponad połowę powierzchni ostoi pokrywają lasy, mozaikowo występujące z użytkami antropogenicznymi - polami uprawnymi oraz terenami zabudowanymi. Pola to niewielkie, wąskie smugi porozdzielane miedzami, na których rosną pojedyncze drzewa oraz krzewy. Ten układ krajobrazu kulturowego jest unikalny w Europie.
Znaczna część lasów ma charakter zbliżony do naturalnego, a ich trzon stanowią lasy Roztoczańskiego Parku Narodowego, gdzie średnia wieku przekracza 100 lat, a płaty starodrzewów osiągają wiek 250 lat. W strukturze drzewostanów dominują: buczyny, grądy i bory sosnowe, duży udział mają również mieszane bory jodłowe. W dolinach Wieprza, Sołokiji i Topornicy zlokalizowane są stawy rybne, na których prowadzona jest intensywna i ekstensywna gospodarka rybacka. Największe znajdują się w dolinie górnego Wieprza w Tarnawatce oraz w Topornicy. Zabudowa w ostoi jest rozproszona w całym jej obszarze (z głównymi miejscowościami: Zwierzyńcem, Krasnobrodem i Józefowem), jednakże obszary zalesione Roztoczańskiego parku Narodowego oraz Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego - są niemal bezludne.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia - 60%, łąki i pastwiska - 4%, inne tereny rolne - 32%, zbiorniki wodne i cieki - 2%, inne - 2%.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Roztocze

Inne walory przyrodnicze ostoi
W ostoi występuje 19 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, w tym cztery w randze priorytetowych - murawy kserotermiczne z wieloma gatunkami roślin rzadkich (np. storczykiem purpurowym i obuwikiem pospolitym, licznymi zarazowatymi), torfowiska wysokie, bory bagienne oraz łęgi. Z innych ciekawych gatunków flory, w ostoi występuje dzwonecznik wonny, kruszczyk ostropłatkowy i najważniejsze w Polsce stanowisko ciemiężycy czarnej. Ponadto, stwierdzono tu 24 gatunki zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, w tym: bezkręgowce lasów pierwotnych (zagłębka bruzdkowanego i jelonka rogacza), ważki (zalotkę większą, iglicę małą, miedziopierś akrtyczną), kumaka nizinnego, traszkę grzebieniastą, żółwia błotnego, wilka, rysia, bobra europejskiego, wydrę oraz "naturowe" nietoperze (3 gatunki nocków, mopka). Roztocze jest wespół z Puszczą Solską najważniejszą ostoją wilka i rysia w Polsce oraz kluczowym korytarzem migracji tych ssaków pomiędzy Polską a wschodem kontynentu.

Zagrożenia

Kluczowe zagrożenie w ostoi

• intensywna gospodarka leśna związana z pozyskiwaniem ogromnych mas drewna ze starych drzewostanów (zręby zupełne), w tym również zagęszczanie dróg dostępu do terenów trudno dostępnych

• intensyfikacja rolnictwa, w tym scalanie gruntów, zaorywanie i zalesianie ugorów, wypalanie roślinności, niedostosowane do biologii ptaków terminy prowadzenia zabiegów, utrzymywanie istniejących melioracji szczegółowych oraz regulacja koryt rzek,
• intensyfikacja gospodarki stawowej (wapnowanie, koszenie i wypalania szuwarów),
• bezpośrednie zagrożenie (płoszenie, niszczenie gniazd, zabijanie ptaków) wynikające z penetrowania siedlisk, rozbudowa infrastruktury turystycznej i letniskowej,
• budowa elektrowni wiatrowych,
• zabijanie podczas polowań ptaków nierozpoznanych oraz celowe zabijanie gatunków chronionych (np. perkozów, czaplowatych, bielików).

autorzy: Przemysław Stachyra, Robert Cymbała, Paweł Marczakowski, Klaudia Łopuszyńska, Mirosław Tchórzewski

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.