Pełna nazwa ostoi: Dolina Sołokiji
Kod ostoi: PL116
Współrzędne geograficzne: 50°18'-50°26'N, 23°25'-23°42'E
Powierzchnia: 14 180 ha
Położenie administracyjne: województwo lubelskie; powiat tomaszowski
Kryteria BirdLife International: C1, C6.
Formy ochrony przyrody: Rezerwat przyrody "Machnowska Góra" (25,30 ha)
Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków - Dolina Sołokiji PLB060021 oraz specjalny obszar ochrony siedlisk Żurawce PLH060029 (w granicach ostoi)

Dolina Sołokiji fot. Robert Cymbała

Dolina Sołokiji, Wierzbica fot. Robert Cymbała

Dolina Sołokiji fot. Robert Cymbała

Dolina Sołokiji fot. Robert Cymbała

Ogólny opis ostoi
Ostoja leży w granicach mezoregionów Roztocze Środkowe, Roztocze Wschodnie i Równina Bełzka. Obejmuje dolinę rzeki Sołokija od Tomaszowa Lubelskiego do granicy z Ukrainą. Sołokija płynie na przeważającej długości naturalnym, silnie meandrującym korytem. Do rzeki na odcinku roztoczańskim wpada kilka niewielkich zasilanych licznymi źródłami strumieni. Krajobraz ostoi jest zróżnicowany. W części roztoczańskiej, po prawej stronie doliny dominują rozległe, niewysokie i faliste płaskowyże w większości porośnięte lasami z enklawami pól i nielicznymi małymi miejscowościami. Od wschodu dolinę zamyka pasmo wzgórz - gdzie dominują grunty orne, występują tu też zarośla i murawy kserotermiczne oraz niewielkie kompleksy leśne. Ten fragment jest jedną z ważniejszych ostoi fauny i flory stepowej na Lubelszczyźnie. Krajobraz wschodniej części ostoi znajdującej się w Kotlinie Bełzkiej jest równinny. W tej części dolinę wypełniają rozległe, nieużytkowane łąki oraz ugory, z którymi od północnego zachodu graniczą intensywnie uprawiane pola. Istotnym rysem krajobrazu tego terenu są szpalery topól.
Lasy zajmują ponad 1/4 powierzchni ostoi, występując w mozaikowym układzie z gruntami rolnymi, głównie we wschodniej części doliny. Pozostają one w łączności z lasami Roztocza. Przeważają drzewostany sosnowe z domieszką drzew liściastych (głównie dębu, brzozy i olchy). W północno-zachodniej części ostoi znajduje się duży płat dąbrowy. Wzdłuż koryta rzeki zachowały się dosyć duże płaty łęgów olchowo-jesionowych i wierzbowych, olsów oraz podmokłych borów sosnowych o znamionach borów bagiennych.
Ostoja obejmuje również kilka kompleksów stawów rybnych o powierzchni od 30 do 100 ha. Największe i najbogatsze faunistycznie kompleksy znajdują się Korniach i Wierzbicy, inne to m.in. stawy w Łaszczówce, Rudzie Wołoskiej i Zatylu i wiele mniejszych. Poza tym znajduje się tu niewielki zbiornik zaporowy na Sołokiji. Wschodnia część ostoi ze względu na żyzne gleby ma charakter rolniczy. Rolnictwo jest intensywne, uprawy to głównie monokultury pszenicy, kukurydzy, rzepaku i cebuli.
Wsie są tutaj nieliczne, o charakterze niewielkich osad (dawne PGR-y). Tuż za granicą kraju, na Ukrainie z ostoją sąsiadują duże, podmokłe kompleksy leśne.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia - 27%, łąki i pastwiska - 30%, inne tereny rolne - 35%, zbiorniki wodne i cieki - 6%, inne - 2%.

Ptaki
W ostoi występuje 227 gatunków ptaków (145 lęgowych), z czego 62 wymienione są w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej (30 lęgowych) oraz 41 gatunków ujętych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt (12 lęgowych). Z ciekawych gatunków stwierdzono w ostoi: czaplę purpurową, czaplę nadobną, błotniaka stepowego, orlika grubodziobego, orła przedniego, orzełka, ostrygojada, szablodzioba, dzierlatkę.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Dolina Sołokiji

Inne walory przyrodnicze ostoi
W ostoi stwierdzono 4 typy siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, w tym jedno w randze priorytetowego - murawy kserotermiczne z wieloma gatunkami roślin rzadkich (np. storczykiem purpurowym i obuwikiem pospolitym). Ciekawostką florystyczną jest również występowanie skrajnie rzadkiej zarazy bladoróżowej. Ponadto, stwierdzono tu 8 gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: zalotkę większą, kumaka nizinnego (dla którego ostoja jest jednym z najważniejszych miejsc występowania na Lubelszczyźnie), traszkę grzebieniastą, wilka, rysia, bobra europejskiego, wydrę. Na szczególną uwagę zasługuje smużka stepowa - stwierdzona tutaj po raz pierwszy w granicach Polski.
Dolina Sołokiji jest ważnym korytarzem ekologicznym łączącym Roztocze z lasami Pobuża oraz doliną Bugu.

Zagrożenia

Kluczowe zagrożenie w ostoi

• intensyfikacja rolnictwa, w tym stosowanie ciężkiego sprzętu do upraw na ogromnych monokulturach, chemizacja, zmiana użytkowania łąk na pola uprawne (wprowadzanie upraw kukurydzy na ugory i użytki zielone) oraz konserwacja regulacji systemu melioracji

• nieodpowiednio prowadzona gospodarka leśna - wyrąb starodrzewi i drzew dziuplastych, usuwanie martwego drewna z lasu;
• niedostosowane do biologii ptaków terminy prowadzenia zabiegów w rolnictwie, leśnictwie i gospodarce stawowej (w tym niszczenie lęgów i płoszenie);
• zaniechanie gospodarowania na łąkach, sukcesja roślinności;
• rozbudowa infrastruktury drogowej;
• planowana budowa farm wiatrowych.

autorzy: Robert Cymbała, Przemysław Stachyra, Marcin Lenart, Klaudia Łopuszyńska

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.