Pełna nazwa ostoi: Małopolski Przełom Wisły
Kod ostoi: PL096
Współrzędne geograficzne: 50°53'-51°19'N, 21°46'-21°55'E
Powierzchnia: 6526 ha
Położenie administracyjne: województwo mazowieckie; powiaty: lipski, zwoleński;
województwo lubelskie; powiaty: opolski, kraśnicki, puławski;
województwo świętokrzyskie; powiat opatowski.
Kryteria BirdLife International: C2, C6.
Formy ochrony przyrody: Rezerwat Przyrody Krowia Wyspa (62,3 ha), Kazimierski Park Krajobrazowy, Wrzelowiecki Park Krajobrazowy, Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Zwolenki, Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu.
Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków - Małopolski Przełom Wisły, PLB140006.

Wisła, fot.R.Siek

Ogólny opis ostoi
Ostoja jest położona w makroregionie Wyżyna Lubelska, w mezoregionie Małopolski Przełom Wisły. Obejmuje przełomowy odcinek doliny Wisły od Annopola do Kazimierza Dolnego, rozdzielający Wyżynę Lubelską od położonych na zachodzie: Wyżyny Kieleckiej, Niziny Środkowomazowieckiej i Wzniesień Południowomazowieckich.
W odcinku środkowymi Wisła przyjmuje kilka dopływów, największe to lewostronne Kamienna i Iłżanka i prawostronne - Wyżnica i Chodelka. W tej części biegu Wisły dno jej doliny obniża się od 135 do 115 m. Rzeka przełamuje się z południa na północ, przecinając różne warstwy skalne, począwszy od dolomitów, piaskowców i wapieni na południu, poprzez odporne na niszczenie opokę i gezy, następnie kredę i margle po pokrywę lessową na północy pod Kazimierzem. Przemienność występowania warstw skalnych o różnej odporności powoduje, że dolina ma zmienną szerokość - od około 1 do 10 km - najszersza jest na odcinkach kredowych i marglowych, a wąska w miejscu, gdzie rzeka przecina opokę. Dno doliny jest płaskie i wypełnione materiałami aluwialnymi. Mocno kontrastuje ono z dosyć stromymi i wysokimi do 100 m zboczami. Nurt rzeki podcina przemienne zbocza. Szczególnie efektowny jest stromościenny przełom koło Józefowa i pod Kazimierzem Dolnym. Na terasie zalewowej liczne starorzecza i odnogi pozbawione z jednej strony łączności z rzeką znaczą ślad koryta rzeki. W całym przełomowym odcinku doliny wykształciły się żyzne gleb - mady, które są zajęte pod uprawy. W tej części biegu Wisły w dnie doliny zlokalizowane jest również osadnictwo, chronione przed powodziami wałami.
Wyspy usypane przez nurt rzeki są zróżnicowane, w części są płaskie, piaszczyste, pozbawione roślinności, niektóre starsze są utrwalone przez roślinność i czasami wykorzystywane jako pastwiska. Rzeka jest dynamiczna - niekiedy jeden przybór wody zmienia istniejący układ wysp, piaszczystych łach i przegłębień. Brzegi rzeki i terasę zalewową porastają zarośla wiklinowe i lasy wierzbowo-topolowe, dochodzą do nich także łąki kośne i pastwiska.
W obrębie ostoi największą powierzchnię zajmują zadrzewienia i fragmenty naturalnych lasów nadrzecznych oraz mokradła. Miejsca położone bliżej koryta rzeki i najniższe zajmują mokradła, wyższe odsunięte od cieku i nie zalewane wodami rzeki wykorzystywane są jako pola orne. Nasłonecznione, lessowe i wapienne zbocza przełomu porastają murawy i zarośla kserotermiczne. W nieczynnych już kamieniołomach widoczne są unikalne profile geologiczne morza kredowego.
W przeszłości Małopolski Przełom Wisły był ważnym szlakiem komunikacyjnym. Obecnie na tym odcinku jest tylko most w Annopolu. Rzeka nie pełni gospodarczej funkcji żeglugowej, wykorzystywana jest jedynie turystycznie.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia - 4%, łąki i pastwiska- 17%, inne tereny otwarte - 26%, inne tereny rolne - 17%, cieki - 32%, inne - 4%.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Małopolski Przełom Wisły

Inne walory przyrodnicze ostoi
W ostoi stwierdzono szereg gatunków zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, m.in. ryby - różankę, bolenia, piskorza i kozę; oraz ssaki - bobry, wydry oraz nietoperze: mopka, nocka łydkowłosego, nocka Bechsteina oraz nocka dużego.

Zagrożenia

Kluczowe zagrożenie w ostoi

• Prace regulacyjne w korycie rzeki - likwidacja wysp i ławic.

• Wzrost drapieżnictwa norki amerykańskiej, lisa i jenota, lokalnie także mewy białogłowej/srebrzystej.
• Zwiększona penetracja siedlisk ptaków (głównie wysp) przez ludzi.
• Zmiany sposobu użytkowania gruntów (likwidacja użytków zielonych).
• Niekontrolowana wycinka zarośli wierzbowych i łęgów (starodrzew istotny dla ochrony nurogęsia, gągoła i dzięcioła czarnego), przeprowadzanie wycinki w sezonie lęgowym.

autorzy: Janusz Wójciak, Paweł Szewczyk, Marcin Urban

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.