Pełna nazwa ostoi: Dolina Środkowego Bugu
Kod ostoi: PL104
Współrzędne geograficzne: 50°40'-52°02'N, 23°25'-24°17'E
Powierzchnia: 29 780 ha
Położenie administracyjne: województwo lubelskie; powiaty: bialski, chełmski, hrubieszowski, włodawski.
Kryteria BirdLife International: C1, C6.
Formy ochrony przyrody: Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu (OChK), Dołhobyczowski OChK.
Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków - Dolina Środkowego Bugu, PLB060003, w części ostoi specjalny obszar ochrony siedlisk - Poleska Dolina Bugu, PLH060032

Wiosenne rozlewiska w ok. Czumowa fot. P.Szewczyk

Wiosenne rozlewiska w ok. Krylowa fot. P.Szewczyk

Ogólny opis ostoi
Ostoja obejmuje lewobrzeżną część doliny rzeki Bug, na odcinku od miejscowości Gołębie do Michałkowa koło Terespola. Rzeka stanowi obecnie granicę państwową między Polską i Ukrainą, a od okolic Włodawy między Polską i Białorusią. Zachodnią granicę ostoi wyznacza generalnie droga biegnąca wzdłuż granicy państwowej (tzw. nadbużanka), wschodnią zaś - rzeka Bug. Na tym odcinku, Bug wpływa na płaską i znacznie zabagnioną równinę Polesia, gdzie płynie szerokimi zakolami, płaską nizinną doliną, słabo rysującą się w rzeźbie terenu, a jej koryto ma mały spadek. W dnie doliny liczne są meandry i odcięte starorzecza w różnej fazie zarastania. Siedliska w dolinie są w różnym stopniu uwilgotnione, począwszy od suchych zbiorowisk murawowych, wykorzystywanych jako pastwiska, poprzez różne postaci zbiorowisk łąkowych, po torfowiska i turzycowiska. Liczne są meandry i odcięte starorzecza w różnej fazie zarastania. W niektórych miejscach pola uprawne dochodzą do samej rzeki. Miejscami rzeka zbliża się do zachodniej krawędzi doliny (odcinek Strzyżów--Matcze, okolice Świerży, Włodawy), w innych przerzuca koryto ku wschodniemu brzegowi, a ostoja w tych miejscach znacznie się rozszerza (okolice Skryhiczyna, Husynnego, Hniszowa, Dołhobrodów czy Jabłecznej). Rzeka płynie naturalnym korytem, którego brzegi porastają głównie wierzby i topole. Jedynie w niewielu miejscach (m.in. koło Teptiukowa, Ślipcza i Kosmowa) zachowały się kilkunastohektarowe lasy łęgowe lub mieszane z fragmentami starodrzewów. Ostoja obejmuje także: Jezioro Kacapka koło Zosina i zbiornik retencyjny na rzece Udal w miejscowości Husynne.
Strome zbocza doliny Bugu w Gródku k. Hrubieszowa stanowią jedną z najważniejszych na Lubelszczyźnie ostoi fauny i flory stepowej.
Należy dodać, że co najmniej równie cenne przyrodniczo fragmenty doliny, znajdują się po wschodniej stronie Bugu, na terytorium Ukrainy i Białorusi. Tam też zachowało się zdecydowanie więcej łęgów.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia -10%, łąki i pastwiska -51%, inne tereny rolne -34%, mokradła -1%, zbiorniki wodne i cieki -1%, inne -3%.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Dolina Środkowego Bugu

Inne walory przyrodnicze ostoi
W ostoi stwierdzono występowanie 7 siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Szczególnie dużą powierzchnię zajmują tu "Niżowe świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)". Występuje tu kilkanaście gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, m.in.: żółw błotny, kumak nizinny, minóg strumieniowy, kiełb białopłetwy. Ostoja jest miejscem licznego występowania bobra i wydry. Dla kilku gatunków motyli m.in.: przeplatka maturna, przeplatka aurinia, modraszka telejusa, modraszka nausitousa, szlaczkonia szafrańca, czerwończyka fioletka, jest to jedna z ważniejszych ostoi w Polsce.

Zagrożenia

Kluczowe zagrożenie w ostoi

• Zmiany w sposobie użytkowania gruntów (przekształcanie trwałych użytków zielonych w grunty orne, zalesianie, naturalna sukcesja)

• Turystyczne zagospodarowywanie starorzeczy.
• Usuwanie drzew i krzewów.
• Techniczna zabudowa brzegów rzeki, likwidacja stromych skarp.
• Negatywny wpływ zbiorników retencyjnych w dorzeczu Bugu i brak kontroli zrzutów wody po stronie ukraińskiej i białoruskiej. Brak umów międzynarodowych dotyczących oddziaływań transgranicznych.
• Eutrofizacja wód koryta i starorzeczy poprzez intensywne nawożenie, zrzuty gnojowicy z hodowli bydła oraz zanieczyszczenia komunalne.
• Stosowanie środków ochrony roślin na uprawach wymagających intensywnej chemizacji (kukurydza, burak cukrowy).
• Gospodarka wodna - usuwanie krzewów i drzew z brzegu rzeki,
• Turystyka i wypoczynek - bezpośrednie zagrożenie (płoszenie, niszczenie gniazd, zabijanie ptaków) wynikające z penetrowania siedlisk.

autorzy: Marcin Urban, Jarosław Krogulec

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.